Prof. Dr. Osman Metin Öztürk

Yunanistan Hükümeti ve “bağımsız” Yunan Ortodoks Kilisesi, din ve devlet işlerini biri birinden ayırmaya yönelik, bir anlaşmayı imzalamış… Yunanistan’ın gerçekten laik bir ülke haline gelmesi bağlamında, anlaşma, tarihi önemde bulunuyor[i].

Anlaşma ile; toplam kamu çalışanlarının yaklaşık % 18’ne denk gelen din adamlarının devlet memuru statüsüne son veriliyor, “bordrodan” çıkarılıyor. Fakat bu, Kilise’nin, kamudan, eğitimden tamamen çıktığı (çekildiği) anlamına da gelmiyor.

Anlaşma ile; hükümet, her yıl 200 milyon Avro ile, Kilise’ye bağlı din adamlarının ücretlerinin ödenmesine katkı sağlayacak. Bu katkının miktarı, din adamlarının sayısı artsa da, azalsa da, değişmeyecek. Anlaşmanın, Kilise’nin kontrolündeki varlığın ortak bir fon eliyle yönetimini içerdiği de belirtiliyor.

Anlaşma ile; Kilise’nin kamudaki yerinin küçüleceği ve siyaset üzerindeki etkisinin azalacağı ifade ediliyor. Ancak buna karşılık, anlaşmanın, Kilise üzerindeki siyasal baskıyı azaltacağını ve bunun Kilise’ye dinsel özgürlük alanında bir rahatlama getireceğini beklemek gerekir.

Anlaşma, İstanbul’daki Rum azınlığın dinsel ihtiyaçlarını karşılama ile sınırlı bir işleve sahip Fener Patrikhanesi’ni rahatsız etmiş, “bize danışmadılar” diyor[ii]. Fakat İstanbul’daki Fener Patrikhanesi’nin bu rahatsızlığının, “danışmama” ile ilgili “şekli”, dolayısıyla bu denli basit bir rahatsızlık olmadığını, daha ciddi olduğunu, görmek gerekir. İstanbul’daki Fener Patrikhanesi’nin, konuyu ele alıp değerlendirmek üzere Kasım ayı sonuna doğru toplanacak olması da buna işaret etmektedir.

İstanbul’daki Fener Patrikhanesi’nin bu gelişmeden ciddi rahatsızlık duyması normalde beklenen bir durumdur. Çünkü her şeyden önce, Yunan Ortodoks Kilisesi, İstanbul’daki Fener Patrikhanesi’nden bağımsız hareket etmek suretiyle, bu Patrikhane’nin “ekümenikliğe” ilişkin pozisyonunu görmezden gelmiştir. Bir de, Yunan Ortodoks Kilisesi’nin attığı bu adımın, İstanbul’daki Fener Patrikhanesi tarafından sevk ve idare edilen “bağlı” kiliselere yansıması ve onların da bağımsız adımlar atmasını özendirmesi ihtimali vardır.

Bilindiği üzere, Lozan Barış Antlaşması ile; İstanbul’da kalmayı tercih eden Ortodoks Rumlar ile Batı Trakya’da kalmayı tercih etmiş Müslüman Türklere, dinsel ihtiyaçlarını karşılamak üzere, mütekabiliyet ilkesinin gereği benzer/eşit statüler tanınmıştır. Fakat bugüne kadar, İstanbul’daki Fener Patrikhanesi bu statüye uymamış, bunun dışına çıkmış, “ekümeniklik” peşinde koşmuştur. “Vatikan benzeri” bir statüye kavuşma, Türkiye Cumhuriyeti Devleti içinde adeta “devlet içinde devlet olma” politikası izlemiştir. Batı Trakya’daki Müftülük ise, öngörülen statüye bugüne kadar bir türlü tam olarak kavuşamamış, baskıya maruz kalmış, hep öngörülen statünün gerisinde olmuştur.

Yunanistan Hükümeti ile Yunan Ortodoks Kilisesi arasındaki söz konusu anlaşmanın, hem İstanbul’daki Fener Patrikhanesi’nin olması gereken statünün içine çekilmesi, hem de Batı Trakya’daki Müftülüğün olması gerek statüye kavuşturulması için bir fırsat olabileceğini, Ankara’nın bu anlaşmadan yararlanabileceğini düşünüyorum.

osmetoz/ascmer, www.ascmer.org, 09 Kasım 2018

[i] https://www.bbc.com/news/world-europe-46122997, 09.11.2018.

[ii] Hürriyet,09.11.2018, s.15