Prof. Dr. Osman Metin Öztürk
Hatırlanacağı üzere, Keşmir’in Hindistan kontrolündeki bölgesinde, geçtiğimiz ay (Şubat 2019) yaşanan ve 40’ın üzerinde Hintli askerin hayatını kaybettiği bombalı terör saldırısı gerçekleşmiş, Hindistan bu saldırı için Pakistan’ı suçlamıştı. Sonrasında Pakistan-Hindistan gerginliği baş göstermiş, taraflar karşılıklı olarak biri birlerinin savaş uçaklarını düşürmüş ve Asya’nın bu bölgesinde tansiyon yükselmişti.
İşbu çalışma, söz konusu Pakistan-Hindistan gerginliğini Hindistan açısından konu edinen kısa bir analiz[i] ile karşılaşılması üzerine ortaya çıkmış bir çalışmadır. Kısa analizin satır aralarından söz konusu Pakistan-Hindistan gerginliğinin ne anlama geldiğine işaret edilmiş; aynı zamanda, ülkelerin iç siyasetlerinin artık daha çok dış politika üzerinden yapılır hale geldiği yolundaki görüşe Hindistan örneği üzerinden dikkat çekilmek istenmiştir.
Analizde, bu çalışmaya esas teşkil eden, dikkat çekici bir tespit yer alıyor. Deniliyor ki; Pakistan ile yaşanan gerginlik, Hindistan’ın askeri seçeneklere başvurma (ve risk alma) istekliliğine ve Hindistan’ın, Keşmir konusundaki tarihsel kısıtlamaların dışına çıkma eğilimine işaret ediyor. Modi’nin Pakistan ile devam eden söz konusu gerginlikte sergilediği Ordu konusundaki yaklaşımının Hindistan’daki Ordu konusunda yerleşik “çizgi” ile örtüşmediği değerlendirmesi de yapılmaktadır. Bunlarla birlikte, söz konusu Pakistan-Hindistan gerginliğinin önümüzdeki Nisan-Mayıs (2019) dönemini kapsayan Hindistan’daki genel seçimler öncesine denk gelmesine dikkat çekiliyor.
Hindistan Başbakanı Modi ile, lideri olduğu Bharatiya Janata Partisi, 2014 yılında, ekonomik reform sözü ile iktidara gelmiş; ancak, geçen süre içerisinde bu sözünü yerine getirememiş gözükmektedir. Bu da, önümüzdeki ay (Nisan 2019) başlayacak federal parlamento seçimlerini, Modi ve partisi için oldukça sıkıntılı hale getirmektedir. Kısa analizde, Hindistan Başbakanı Modi’de ve partisinde gözlemlendiği ifade edilen askeri seçeneklere başvurma, risk alma ve Keşmir konusunda tarihsel kısıtlamaların dışına çıkma eğilimi, Hindistan ekonomisindeki bu olumsuz görüntü (Kötü gidiş) ile ilişkilendirilmektedir. Bu ilişkilendirme, doğal olarak, Modi’de ve partisinde beliren eğilime, ekonomideki kötü gidişin üzerinin örtme işlevinin yüklenmiş olabileceği algısına yol açmaktadır.
Ancak bu algı, sadece söz konusu kısa analizin ürünü olan bir algı değildir. Bu algıyı besleyen ciddi başka hususlar da vardır. Asya’daki gelişmeleri düzenli olarak takip etmeye çalışan bir uzman olarak, Hindistan ile ilgili olarak epeyi bir süredir gördüğüm, kimine analizlerimde ve/veya kısa yorumlarında yer verdiğim, dikkatimi çeken gelişmeler var. Bunlar, hem güncel Pakistan-Hindistan gerginliği ile, hem de Hindistan’da önümüzdeki Nisan-Mayıs (2019) aylarında gerçekleşecek federal parlamento seçimleri ile ilişkilendirilebilen hususlardır.
Hindistan, bir süredir, ABD ve ABD’nin Asya’nın bu bölgesindeki ortakları ile eski yakınlık içinde değildir. Bir soğukluk görülmekte ve hissedilmektedir. Hindistan Başbakanı Modi, geçtiğimiz yıl (Nisan-Mayıs 2018’de) kısa aralıklarla Çin’i ziyaret etmiştir. Çin ve Hindistan heyetleri, artık düzenli olarak bir araya gelip iki ülke arasındaki sorunları ele almaktadırlar. Ayrıca Kasım 2018’de, Pakistan, Lahor’un kuzeydoğusunda, Hindistan sınırına yakın bir bölgede yer alan Karpatur sınır kapısını açarak, Sih inancında hac bölgesi kabul edilen Darbar Sahib Tapınağını Hintli ziyaretçilere açmıştır. Hindistan Başbakanı Modi de, Aralık 2015’de, sürpriz bir şekilde ve tartışmalar içinde, Pakistan’ı ziyaret etmiştir. Hindistan’ın Çin ve Pakistan ile sorunlarını çözmek istediğine ve bunun için bir diyalog zeminin kurulup işletildiğine işaret eden bu gelişmeler çıkış noktası alındığında; Hindistan’da Modi Yönetiminin yapılacak seçimlerden sonra da iktidar kalması, hem Pekin’in, hem de İslamabad’ın isteyebileceği bir durum olarak gözükmektedir. Buna bağlı olarak da, Keşmir konusundaki çıkmış mevcut gerginliğin, belirtilen mülahazalar ışığında ortaya çıkmış, yapay ve kontrollü bir gerginlik olabileceği değerlendirilmektedir.
Hindistan-ABD yakınlığında gerilemenin gözlemlendiği dönemde, bununla eş zamanlı olarak Hindistan-Rusya ilişkilerindeki artan hareketlilik dikkate alındığında; yukarıda Çin ve Pakistan için ifade edilen hususların Rusya için de geçerli olabileceği açıktır.
Belirtilenlerden, doğal olarak, Pakistan-Hindistan gerginliğinin (Keşmir konusundaki yüksek tansiyonun) en azından önümüzdeki Mayıs (2019) ayına kadar devam edeceği çıkmaktadır. Bu gerginliğin (yüksek tansiyonun), Başbakan Modi’nin ve partisi nin iktidarlarını sürdürmesine aracılık etme potansiyeli yüksektir, bundan yararlanmak isteyeceklerdir.
Bu noktada, Pakistan ile Hindistan arasındaki güncel gerginliğe dair kısa analizin içeriğinin ve yol açtığı çağrışımların, Türkiye’de devam eden yerel seçim kampanyasını hatırlattığını da ifade etmem gerekir. Bu, doğal olarak, akla gelmektedir. Türkiye’de de, Hindistan’da olduğu gibi, bozulmuş-kötüye giden bir ekonomi vardır. İktidar, seçmenin savunma ve güvenlik endişelerine hitap etmek (adeta bunu “seçmenin gözüne sokmak”) suretiyle ekonomideki kötü gidişi seçmenin gözünden kaçırma peşinde gözükmektedir. Ancak söz konusu edilen Hindistan ile örtüşme, tam bir örtüşme değildir. Türkiye’nin Hindistan’dan ayrıldığı nokta vardır. O nokta da, Türkiye’nin, seçim sürecinde henüz Hindistan gibi “sıcak” bir krize/gerginliğe angaje olmamasıdır. Doğal ve yukarıdaki mülahazalara bağlı olarak, Türkiye’nin seçim sürecinde henüz “sıcak” bir krize/gerginliğe angaje olmaması ya da olamaması da, Türkiye’nin (mevcut iktidarın) dış politikadaki “değerli” ve “dip yapmış” yalnızlığını akla getirmektedir.
osmetoz/ascmer, www.ascmer.org, 10 Mart 2019
[i] https://www.worldpoliticsreview.com/articles/27589/the-latest-india-pakistan-standoff-raises-the-stakes-for-future-crises, 10.3.2019.